Lazareva pećina, najpoznatija znamenitost spomenika prirode Lazarev kanjon, smeštena je u istočnom delu planine Kučaj, tri kilometra daleko od sela Zlot, 21 km od Bora i nekih 14 km od Brestovačke banje. Zajedno sa još nekoliko pećina i jama čini speleološku celinu poznatu kao Zlotske pećine, a budući da je Lazareva pećina svakako najpoznatija i turistički najuređenija, neretko se i ona sama naziva Zlotskom pećinom.
Pećinu je stvorila podzemna reka koja i dalje protiče kroz nju. Ulaz u pećinu leži na samom završetku Lazarevog kanjona, na nadmorskoj visini od 291 metra. Dužina ispitanih pećinskih kanala je oko 10 000 metara, dok je za turističke posete uređeno nekih 900 metara.
Nemački hemičar Feliks Hofman izveo je prva istraživanja ove pećine, daleke 1882. godine, a sedam godina kasnije proučavao ju je i naš najpoznatiji geograf Jovan Cvijić.
Lazareva pećna ima dugu i bogatu istoriju – u njoj su pronađena tri praistorijska kulturna horizonta, iz bakarnog, bronzanog i gvozdenog doba, te su otkriveni ostaci keramičkih predmeta, koštanih alatki, predmeti od bakra poput igle, šila i dleta.
U pećini su pronađeni i fosilni ostaci pećinskog medveda, pećinskog lava i pećinske hijene, a danas je naseljavaju troglobiontski organizimi (organizimi koji naseljavaju pećinske ekostisteme, te su adaptirani na odsustvo svetlosti), kao i troglofilni, poput više od 20 vrsta slepih miševa.
Lazareva pećina je od 1949. godine zaštićena kao spomenik prirode. Turističko uređenje otpočelo je 1953. godine, dok je 2005. godine proglašena objektom geonasleđa Srbije, od strane Zavoda za zaštitu prirode Srbije.